Lubelska Izba Lekarsko-Weterynaryjna

Tomasz Górski 1 Zbigniew Wróblewski - Lubelska Izba Lekarsko Weterynaryjna, Warminsko -Mazurska Izba Lekarsko -Weterynaryjna.

Przed wybuchem I Wojny Światowej w 14 guberniach Imperium Rosyjskiego (10 w Królestwie Polskim oraz wileńska, grodzieńska, wołyńska i częściowo mińska), które po I wojnie Światowej znalazły się w granicach odrodzonej Polski pracowało 272 lekarzy weterynarii narodowości polskiej i rosyjskiej. W tej liczbie było 14 inspektorów weterynaryjnych gubernialnych, 128 powiatowych lekarzy weterynarii, 24 nadetatowych lekarzy weterynarii, 60 punktowych lekarzy weterynarii, 33 lekarzy weterynarii pracujących wyłącznie w rzeźniach, 10 lekarzy weterynarii wolnej praktyki i 3 samorządowych. W guberni lubelskiej podzielonej był na 10 powiatów pracowali lekarze weterynarii będący w większości absolwentami uczelni weterynaryjnych w Warszawie i Dorpacie. Istniejąca granica oraz rusyfikacja studiów weterynaryjnych powodowała, że jej absolwenci znali tylko terminologię rosyjską co utrudniało kontakt pomiędzy polskimi lekarzami weterynarii. Początkowo nieliczni lekarze weterynarii z Lubelszczyzny spotykali się z przedstawicielami lwowskiej uczelni weterynaryjnej na Zjazdach Przyrodników i Lekarzy Polskich, które odbywały się cyklicznie w Krakowie i we Lwowie. Sytuacja zmieniła się w 1898 roku gdy Prof Stanisław Królikowski objął stanowisko redaktora naczelnego jedynego polskojęzycznego czasopisma „Przeglądu Weterynarskiego”. Za jeden z głównych celów uznał popularyzację wydawnictwa w zaborze rosyjskim. Cel ten osiągnął, w 1910 roku pismo docierało do ponad 150 polskich lekarzy weterynarii na terenie Imperium Rosyjskiego. Dzięki zabiegom prof. Królikowskiego czasopismo to stało się ważnym elementem integrującym rozsianych na obszarach państw zaborczych polskich lekarzy weterynarii, spełniając rolę ważnego łącznika naukowego, zawodowego i często jedynego kontaktu z językiem ojczystym i polską terminologią weterynaryjną. (8,6, 11). Wykorzystując swoje kontakty z czasów studenckich oraz pracy w Szkole Weterynaryjnej w Warszawie publikował artykuły wybitnych lekarzy weterynarii z zaboru rosyjskiego wśród nich: Piotra Boczkowskiego absolwenta lubelskiego gimnazjum czy związanego zawodowo z Lublinem Fortunata Chełchowskiego, którego sylwetkę warto przypomnieć(6,12).

Fortunat Chełchowski (ur.23.05 1854 .w Fortunie na Witebszczyźnie – zm.23.04.1933 w Lublinie).

Ukończył Instytut Weterynaryjny w Dorpacie, w historii polskiej weterynarii jest znany jako „ojciec bułgarskiej weterynarii” autor pierwszych podręczników weterynaryjnych w języku bułgarskim oraz pionier sztucznego unasienniania zwierząt gospodarskich. Nawiązał ścisły kontakt z uczelnią weterynaryjną we Lwowie, publikował swoje artykuły w „Przeglądzie Weterynarskim” i propagował to czasopismo wśród lekarzy weterynarii w Zaborze Rosyjskim. Dzięki jego rekomendacji Ludwik Timoftiewicz absolwent C.K. Szkoły Weterynaryjnej we Lwowie kontynuował jego dzieło tworzenia służby weterynaryjnej w Bułgarii. Po zakończeniu misji w Bułgarii Fortunat Chełchowski pracował w stadninie hrabiów Potockich w Antoninach. W 1896 został Powiatowym Lekarzem Weterynarii w Lublinie, jednocześnie jako pierwszy na tym terenie rozwinął szeroką praktykę weterynaryjną i hodowlaną. W 1901 wyjechał do własnego majątku na Witebszczyźnie skąd powrócił w 1909 roku do Lublina pracując już tylko jako lekarz wolnej praktyki. Zajmował się również wdrażaniem nowoczesnej hodowli prowadził stadninę koni półkrwi shire’ów, bydła i drobiu rasowego. Był pionierem inseminacji bydła i koni. W czasie I Wojny Światowej przebywał w Rosji. W 1919 roku powrócił do Lublina i do końca życia jako lekarz wolnej praktyki prowadził gabinet weterynaryjny przy ulicy Niecałej 14. Zmarł w wieku 79 lat. Fortunat Chełchowski był z zamiłowania lekarzem weterynarii praktykiem oraz hodowcą. Posiadał olbrzymią wiedzę praktyczną i teoretyczną, którą propagował będąc autorem ponad 70 prac naukowych, wielu podręczników, broszur z dziedziny weterynarii i hodowli. Publikował w językach polskim, bułgarskim, niemieckim, rosyjskim i francuskim. Nie interesowała go kariera naukowa, jedynie przez jeden rok był asystentem w Instytucie dorpackim. Pozostawił po sobie dorobek naukowy oparty na wiedzy praktycznej. Współpracował z uczelnią lwowską, ostatni jego artykuł ukazał się w Przeglądzie Weterynaryjnym w 1927 roku. Zmarł w wieku 79 lat(5).

Według dostępnych autorom artykułu źródeł przed I Wojną Światową absolwenci lwowskiej uczelni nie podejmowali pracy na Lubelszczyźnie. Sytuacja zmieniła się po zajęciu tych terenów przez wojska austriackie co stworzyło realne możliwości zatrudniania lekarzy weterynarii z dyplomem lwowskiej uczelni.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości województwo lubelskie liczyło 15 powiatów ziemskich i 1 miejski w tym garwoliński, sokołowski ,siedlecki i węgrowski należące obecnie do województwa mazowieckiego. Deficyt kadry weterynaryjnej był znaczny w większości powiatów pracowało 3-4 lekarzy. Wielu lekarzy weterynarii w obliczu narastającego konfliktu zbrojnego z Rosja bolszewicką było w wojsku. Sytuacja zaczęła się zmieniać na przełomie dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku. W 1934 roku w województwie lubelskim pracowało 86 lekarzy weterynarii, w tym 21 państwowych, 24 sejmikowych, 25 miejskich, 12 wolnopraktykujacych oraz 4 w PINGW w Puławach. Wśród nich było 30 lekarzy z dyplomem lwowskiej uczelni weterynaryjnej w większości młodych lekarzy absolwentów Akademii Medycyny Weterynaryjnej z lat 1927 -1933. Obejmowali stanowiska w administracji weterynaryjnej, ale największa grupę stanowili wśród lekarzy sejmikowych i miejskich, tendencja ta trwała do 1939 roku.

Rozwijanie zainteresowań naukowych umożliwiała praca w Państwowym Instytucie Naukowego Gospodarki Wiejskiej w Puławach. W czasie okupacji hitlerowskiej część lekarzy weterynarii kontynuowała swoja pracę w tym również w Puławach. Niemcy przemianowali Państwowy Instytut Naukowy Gospodarki Wiejskiej na Landwirtschaftliche Forschungsanstalt des Generalgouvernements.

Sytuacja zmieniła się po II Wojnie Światowej zmiana granic, wznowienie działalności Państwowego Instytutu Weterynarii (wydzielonego z dawnego PINGW) i otwarcie Wydziału Medycyny Weterynaryjnej na Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie spowodowały, że na terenie Lubelszczyzny podjęło pracę wielu naukowców i absolwentów Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po rozpoczęciu działalności dydaktycznej na lubelskim Wydziale Medycyny Weterynaryjnej w grudniu 1944 roku studia podejmowali lwowscy studenci, którym wojna przerwała naukę lub otrzymali absolutorium i nie zdążyli złożyć końcowych egzaminów albo rozpoczęli studia w okresie sowieckiej i niemieckiej okupacji Lwowa. Polskie dyplomy lekarza medycyny weterynaryjnej po weryfikacji otrzymywali również absolwenci sowieckiego Lwowskiego Instytutu Weterynaryjnego czy niemieckiego Staatliche Tieräztliche Fachkurse Lemberg.

Najlepszą ilustracją losów absolwentów lwowskiej uczelni na Ziemi Lubelskiej w poszczególnych okresach historycznych są ich biogramy.

Bolesław Leliwa Workiewicz (ur. 1876 w Małopolsce zm. 8.11.1933 w Garwolinie)

Absolwent C. K. Szkoły Weterynarii z 1898 roku pracował w Piaskach Wielkich, Namiestnictwie lwowskim, Sanoku, Brzesku i Bohorodczanach. Po wkroczeniu wojsk austriackich na teren guberni lubelskiej w 1915 roku objął stanowisko Powiatowego Lekarza Weterynarii w Puławach.B ył prawdopodobnie pierwszym absolwentem lwowskiej uczelni, który podjął pracę na Lubelszczyźnie. Po uzyskaniu niepodległości przez Polskę pełnił funkcje Powiatowego Lekarza Weterynarii w :Kostantynowie, Janowie Podlaskim i Garwolinie. Zmarł w wieku 57 lat(5).

Płk. dr Kazimierza Wincenty Zagrodzki (ur.21.01 1881 w Dąbrowie Górniczej zm.9.06.1941 w Puławach)

Po ukończeniu gimnazjum w Kielcach studiował w Instytucie Weterynarii w Warszawie w latach 1902-05. Aresztowany za przynależność do Organizacji Bojowej PPS zesłany na Syberię do guberni tobolskiej skąd uciekł. W 1911 roku przedostał się do Lwowa, gdzie kontynuował studia rozpoczęte w Warszawie. W 1912 roku uzyskał dyplom lekarza weterynarii C .K. Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Kontynuował działalność patriotyczną, w latach 1914-17 Służył w I Kompanii Kadrowej i I Brygadzie Legionów Polskich, za męstwo odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. W 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i przydzielony do Dowództwa Generalnego „Lublin” na stanowisko szefa weterynarii. Powołano go również na stanowisko kierownika Działu Higieny i Lecznictwa Zwierząt w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach P o wojnie polsko-bolszewickiej został mianowany naczelnym komisarzem do walki z księgosuszem bydła w Polsce. Funkcję tą pełnił w latach 1921-23. Zlikwidował zarazę zagrażającą gospodarce, którą zawleczono do kraju w czasie wojny. W latach 1923 -35 Kazimierz Zagrodzki pełnił ważne funkcje w wojskowej służbie weterynaryjnej początkowo w Lublinie. Następnie został szefem wojskowej służby weterynaryjnej i zastępcą szefa Departamentu Zdrowia Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. Uporządkował instrukcje i przepisy wojskowe, rozwinął ruch naukowy wśród wojskowych lekarzy weterynarii, stworzył w Warszawie instytucję badawczą - Wojskową Pracownię Weterynaryjną. W trakcie służby wojskowej w 1929 uzyskał stopień doktora nauk weterynaryjnych w Akademii Weterynaryjnej we Lwowie .Został przeniesiony w stan spoczynku w stopniu pułkownika . W latach 1935- 39 Pełnił funkcję Kierownika Wydziału Weterynaryjnego w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach pracował naukowo nad anatoksyną tężcową i rozpoznawaniem brucelozy . Działał na rzecz stworzenia samodzielnego Państwowego Instytutu Weterynaryjnego .Uzyskał 1,5 mln zł kredytu i na 20 hektarach w pobliżu stacji kolejowej powstał budynek oddany w stanie surowym w 1939 roku . . Prace te przerwała wojna .W czasie wojny w latach 1939 – 41 niemieckie władze okupacyjne wznowiły działalność Instytutu pod zmienioną nazwą zatwierdzając go na stanowisku zastępcy niemieckiego kierownika. Aresztowany przez Gestapo za działalność konspiracyjną. Osadzony w więzieniu na Zamku w Lublinie zwolniony w krytycznym stanie zdrowia, zmarł w wieku 60 lat. (5,9).

Doc. dr Edward Grycz (ur 7.02 .1902 w Zebrzydowicach zm .14,04.1972 w Puławach)

Absolwent Akademii Medycyny Weterynaryjnej z 1930 roku po uzyskaniu dyplomu początkowo pracował jako asystent na lwowskiej uczelni, a następnie jako kierownik Państwowej Weterynaryjnej Pracowni Rozpoznawczej we Lwowie. W1933 roku podjął pracę jako kierownik Działu Rozpoznawczego Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarki Wiejskiej w Puławach , którą kontynuował do wybuchu wojny w 1939 roku. W okresie niemieckiej okupacji był zatrudniony w Wydziale Weterynaryjnym Rolniczego Zakładu Badawczego Generalnego Gubernatorstwa w Puławach (dawny PINGW). Po wojnie kontynuował pracę w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym w Puławach. W 1946 na lubelskiej uczelni uzyskał tytuł doktora nauk weterynaryjnych, po czym został przeniesiony na stanowisko kierownika Oddziału Instytut Weterynaryjnego w Bydgoszczy. W 1953 powrócił do Puław obejmując ponownie obowiązki kierownika Wydziału Rozpoznawczego Państwowego Instytutu Weterynaryjnego. W 1954 roku uzyskał tytuł docenta. Zmarł w wieku 70 lat (1,9).

Prof. dr Bronisław Kocyłowski  (ur.28.08.1907 w Sanoku zm.2.09.1989 w Puławach)

Absolwent Akademii Medycyny Weterynaryjnej w 1930 po uzyskaniu dyplomu początkowo pracował w Zakładzie Ichtiobiologi i Rybactwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1937 r. przeniósł się do PINGW w Puławach gdzie założył Zakład Chorób Ryb, którym kierował do wybuchu wojny. W czasie okupacji był zatrudniony przez Niemców w Wydziale Weterynaryjnym Rolniczego Zakładu Badawczego Generalnego Gubernatorstwa w Puławach (dawny PINGW). Po zakończeniu wojny w latach 1945 - 1977 kontynuował pracę jako kierownik Zakładu Chorób Ryb Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach. Zmarł w wieku 82 lat. Wybitny ichtiopatalog, badacz posocznicy karpi, autor podręcznika „ Choroby ryb i raków”(2,9).

Prof. Tadeusz Kazimierz Żuliński (ur .2.06.1910 w Rzeszowie zm.11.03.1967 w Lublinie)

Po uzyskaniu matury od 1928 r. był studentem Akademii Medycyny Weterynaryjnej oraz Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1933 roku otrzymał dyplom lekarza weterynarii i podjął pracę jako asystent w Zakładzie Anatomii Patologicznej A.MW. Dwa lata poźniej uzyskał tytuł doktora nauk weterynaryjnych. W 1937 roku uzyskał tytuł magistra praw na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie sowieckiej okupacji Lwowa kontynuował pracę na uczelni otrzymując tytuł kandydat nauk i stopień docenta. W czasie okupacji niemieckiej Lwowa został zatrudniony jak lekarz naukowy Weterynaryjnej Pracowni Rozpoznawczej we Lwowie. W 1942 roku został przeniesiony służbowo do Rolniczego Zakładu Badawczego Generalnego Gubernatorstwa w Puławach do Wydziału Weterynaryjnego (dawnego PINGW). Po powołaniu w 1944 roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej przy UMCS w Lublinie bierze czynny udział w jego stworzeniu. Zorganizował Katedrę Patologii Ogólnej i Anatomii Patologicznej, którą kierował przez 22 lata. W1945 roku wraz Edwardem Gryczem byli współinicjatorem usamodzielnienia się Wydziału Weterynaryjnego PING w samodzielną jednostkę. Po powołaniu 6 maja 1945 Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach objął kierownictwo Zakładu Anatomii Patologicznej, którym kierował do do 1962 roku. W1946 roku habilitował się na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej UMCS w Lublinie, w tym samym roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a profesorem zwyczajnym w 1962 roku. Tadeusz Żuliński przez szereg lat pracował jednocześnie w Lublinie i Puławach pełniąc ważne funkcje w PIW w Puławach był dyrektorem naukowym Instytutu, kierownikiem Pracowni Patologii Komórki na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej UMCS, był prodziekanem i dziekanem. Był również redaktorem naczelnym Medycyny Weterynaryjnej i kwartalnika „Bulletin of the Veterinary Institute in Pulawy”. Był wybitnym specjalistą w dziedzinie anatomii patologicznej i weterynarii sądowej kontynuując tradycję „lwowskiej szkoły” w tym dziale wiedzy weterynaryjnej. Był promotorem 16 przewodów doktorskich i 2 habilitacyjnych, autorem wielu prac naukowych, skryptów i kilkakrotnie wznawianego podręcznika Diagnostyka sekcyjna chorób zwierząt z którego korzystało wiele pokoleń studentów i lekarzy weterynarii. Zmarł w wieku 57 lat (4,8,9).

Prof Alfred Trawiński (ur.4.06.1888 w Czortkowie zm.7.09.1968 w Lublinie)

W 1907 roku ukończył Gimnazjum w Tarnopolu i rozpoczął studia w C.K. Akademii Weterynaryjnej we Lwowie równocześnie studiował nauki przyrodnicze we Lwowie, gdzie pracował jako asystent w Zakładzie Zoologi i Anatomii Porównawczej u profesora Józefa Nusbauma. W 1911 roku otrzymał dyplom lekarza weterynarii, w tymże roku ukończył również studia na Uniwersytecie Lwowskim. W 1912roku na podstawie pracy o chowie krewniaczym przedstawionej w C.K. Akademii Weterynaryjnej we Lwowie uzyskał stopień doktora nauk weterynaryjnych. W 1913 roku pracował jako Powiatowy Lekarz Weterynarii w Samborz , a od 1914 roku do wybuchu I Wojny Światowej w Instytucie Weterynaryjnym w Wiedniu u prof. Richarda Paltaufa. W latach 1914 -1918 służył w armii austriackiej jako porucznik lekarz weterynarii polowego laboratorium bakteriologicznego. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości pracował w Pracowni Wojskowej Rady Sanitarnej Wojska Polskiego w Przemyślu. Po zakończeniu służby w wojsku był oficerem rezerwy Kadry Okręgowego Szpitala Koni Nr VI w stopniu majora lekarza weterynarii. W 1922 roku habilitował się w lwowskiej uczelni weterynaryjnej na podstawie rozprawy Znamiona rozpoznawcze prątków grupy paratyfusu B. Od 1924 roku jako zastępca profesora został kierownikiem nowo powstałej Katedry Higieny Mięsa i zorganizował Zakład Higieny Mięsa w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie przemianowany później w Zakład Nauki o Środkach Spożywczych Zwierzęcego Pochodzenia. Był stypendystą Instytutu Oceanograficznego w Monaco, gdzie w latach 1927-1937 przebywał corocznie przez kilka tygodni prowadząc badania nad chorobami pasożytniczymi ryb i bezkręgowców oraz procesów gnilnych owoców morza. Został mianowany profesorem nadzwyczajnym w 1929 roku. W czasach sowieckich kontynuował pracę na lwowskiej uczelni w swoim zakładzie, w 1940 roku Wszechzwiązkowa Komisja Atestacyjna dla Szkół Wyższych w Moskwie nadała mu stopień doktora nauk. W czasie okupacji niemieckiej ukrywał się we Lwowie. W roku akademickim 1944/45 podjął ponownie pracę w Lwowskim Instytucie Weterynaryjnym i po zakończonym roku akademickim wyjechał do Polski. Mianowany profesorem zwyczajnym objął Kierownictwo Katedry Nauki o Środkach Zwierzęcego Pochodzenia na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej przy UMCS w Lublinie. W latach 1945 -1947 kierował dojeżdżając z Lublina również Katedrą Higieny Produktów Zwierzęcych zorganizowaną przez swojego ucznia dr Lesława Ogielskiego na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej we Wrocławiu. Pełnił funkcję dziekana lubelskiego wydziału w latach 1946-48 oraz 1950-1953. Równocześnie z działalnością na uczelni pracował w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym w Puławach, gdzie w latach 1947 -1950 był dyrektorem, 1950-52 wice-dyrektorem ds naukowych. Po reorganizacji studiów w 1955 roku w Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie na Wydziale Weterynaryjnym kierował Katedrę Higieny Produktów Zwierzęcych do 1960 roku. W latach 1946 -1957 był redaktorem naczelnym „Medycyny Weterynaryjnej". W latach 1958-62 kierował również Katedrą Nauki o Środkach Spożywczych i Higieny Żywienia w Akademii Medycznej w Lublinie. Zmarł w wieku 80 lat.

Alfred Trawiński był twórcą polskiej szkoły higieny środków spożywczych zwierzęcego pochodzenia który jako pierwszy w Polsce zbudował ja od podstaw. W 1924 roku wydał pierwszy polski podręcznika z zakresu nauki o środkach spożywczych zwierzęcego pochodzenia do 1957 roku wielokrotnie wznawiany. Był autorem ponad 150 prac naukowych, w tym opublikowanych w renomowanych czasopismach zagranicznych. We Lwowie był członkiem zarządu polskiego Towarzystwa Higienicznego i jednym z inicjatorów utworzenia w 1937 roku Muzeum Higieny we Lwowie. Po wojnie był członkiem Komitetu Nauk Weterynaryjnych Polskiej Akademii Nauk, Polskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego, ekspertem zoonoz WHO w Genewie. W latach 1952-56 był posłem na Sejm. W trakcie realizacji tego projektu w Lubelskiej Izbie Lekarsko Weterynaryjnej odbyło się spotkanie z córką Alfreda Trawińskiego prof. Beatą Trawińską, przekazaliśmy nieznane jej pozyskane we Lwowie kopie skanów z akt osobowych jej ojca i przyrodniej siostry Marii. W trakcie rozmowy uzyskaliśmy wiele informacji o profesorze Alfredzie Trawińskim, zeskanowaliśmy wiele fotografii i dokumentów z jej rodzinnego archiwum.(7,9,).

Prof dr Feliks Stański (ur. w Evig k Dortmundu 28.07.1909 – zm. 24.10.1963 w Lublinie)

W 1920 roku wraz z rodzina przyjechał z Niemiec do Polski. Po ukończeniu Gimnazjum Neoklasycznego w Brzeżanach podjął studia na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W 1934 roku uzyskał absolutorium i został powołany do odbycia służby wojskowej w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, po odbyciu praktyki w 12 Pułku Artylerii Lekkiej w Złoczowie przeszedł do rezerwy. W 1936 roku po złożeniu końcowych egzaminów otrzymał dyplom lekarza weterynarii. Podjął pracę jako miejski lekarz w Tarnopolu, a od 1938 roku kierował powiatową lecznicą zwierząt w Tarnopolu. W 1939 roku w stopniu podporucznika brał udział w kampanii wrześniowej, po przekroczeniu granicy węgierskiej internowany w obozie Nagykanizsa, skąd w 1940 zbiegł i przedostał się do Francji. Wstąpił do Armii Polskiej, przydzielony do IV Dywizji Piechoty jako lekarz weterynarii. Po upadku Francji w czerwcu 1940 został ewakuowany do Anglii, gdzie miesiąc później w trakcie służby w wypadku samochodowym doznał poważnego urazu kręgosłupa. Mimo długotrwałego leczenia które trwało jeszcze po zakończeniu wojny, następstwa wypadku spowodowały, że utrzymywał się z renty inwalidzkiej. W 1947 roku powrócił do Polski i objął stanowisko starszego asystenta w Katedrze Patologii Ogólnej i Anatomii Patologicznej na Wydziale Weterynaryjnym UMCS w Lublinie u prof. Tadeusza Żulińskiego. W 1948 roku uzyskał stopień doktora nauk weterynaryjnych. W latach 1951-52 wykładał fizjopatologię, jednocześnie odbył staż naukowy w Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej w Akademii Medycznej we Wrocławiu. W latach 1952-1953 wrocławski Wydział Weterynaryjny powierzył mu wykłady oraz kierownictwo Katedry Fizjopatologii, co związane było z cotygodniowymi dojazdami do Wrocławia pociągiem. Pomimo kalectwa i trudnościami w poruszaniu się podołał tym obowiązkom. W tym czasie na lubelskim wydziale powołano Katedrę Fizjopatologii, której organizacje i kierownictwo powierzono Feliksowi Stańskiemu. W 1954 przyznano mu stopień docenta. W latach 1958/59 przebywał w USA na stypendium naukowym Fundacji Rockefellera. W 1962 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Brał aktywny udział w pracach uczelni pełnił funkcję prodziekana. W latach 1956 – 1960 był dziekanem Wydziału Weterynaryjnego Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie. W 1960 reprezentował polskie uczelnie weterynaryjne na konferencji FAO poświęconej wyższemu szkolnictwu weterynaryjnemu. W 1962 roku objął funkcję prorektora ds. nauczania w Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie, której pełnienie przerwała jego śmierć. Zmarł w wieku 54 lat. Zainteresowania naukowe prof. Feliksa Stańskiego związane były z patologią komórki, rolą obronną układu siateczkowo śródbłonkowego w chorobach zakaźnych u zwierząt, a w późniejszym okresie z dynamiką rozwoju procesów zapalnych i patologią krwi. Opublikował 20 prac naukowych, był współautorem podręcznika oraz promotorem dwóch prac doktorskich. Był wybitny wykładowcą i erudytą, jego wykłady oprócz walorów językowych prezentowały wysoki poziom naukowy, cieszyły się dużym zainteresowaniem i spowodowały jego dużą popularność wśród studentów. Przy Katedrze Fizjopatologii istniało aktywnie działające Studenckie Koło Naukowe Fizjopatologów. Z jego inicjatywy na Wydziale powstały studencka orkiestra i klub sportowy (10).

Prof. Zdzisław Finik (ur Przemyśl 9.01.1894 zm. Kraków 13.05.1979)

Po ukończeniu Gimnazjum w 1912 roku rozpoczął studia w Akademii Górniczej w Loeben w Austrii. Został zmobilizowany czasie I wojny Światowej służył w Armii Austriackiej w lotnictwie, poźniej w Wojsku Polskim. W 1919roku podjął studia w Akademii Weterynaryjnej we Lwowie, dyplom lekarza medycyny weterynaryjnej uzyskał w 1923roku. Po ich ukończeniu w Katedrze Anatomii Patologicznej Akademii Medycyny Weterynaryjnej pracował w latach 1923 -24 jako młodszy asystent, a do roku 1926 pełnił funkcje starszego asystenta. W 1925 otrzymał stypendium Fundacji Rockefellera i odbył staż naukowy w Szkole weterynaryjnej w Wiedniu oraz na Wydziale Weterynaryjnym w Zurychu. W 1926 roku uzyskał tytuł doktora nauk weterynaryjnych. W latach 1927-33 pracował jako adiunkt w Zakładzie Chorób Wewnętrznych u prof. Zygmunta Markowskiego. W 1929 roku jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej odbył staż w Klinice Chorób Zakaźnych w Alford we Francji. W 1933 roku przerwał działalność naukową przeniósł się do Krakowa, gdzie pracował jako wicedyrektor następnie dyrektor Zakładów Miesnych. W 1948 roku przyjął propozycję pracy jako zastępca profesora i kierownik Klinik Chorób Wewnętrznych na Wydziale Weterynaryjnym w Lublinie. W 1951 roku mianowany profesorem zwyczajnym. W latach 1955 - 56 oraz 1960-62 pełnił funkcje dziekana Wydziału Weterynaryjnego WSR w Lublinie. W 1962 mianowany profesorem zwyczajnym, przeszedł na emeryturę w 1964 roku. Zmarł w wieku 85 lat (2,4).

Roman Hołubowicz (ur 8.06.1912 w Tarnopolu zm.3.09.2003 w Lublinie)

Po uzyskaniu matury podjął studia w akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie uzyskując w 1938 roku dyplom lekarza weterynarii. Podjął pracę jako miejski lekarz weterynarii w Tarnopolu. W 1939 zmobilizowany do 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich. Po zakończeniu kampanii wrześniowej przedostał się przez Węgry, Włochy do Francji i wstąpił do I Dywizji Grenadierów Polskich dowodzonej przez Bronisława Ducha, brał udział w ciężkich walkach z Niemcami. Po kapitulacji Francji wraz z grupą żołnierzy przedarł się do Szwajcarii skąd przez okupowaną Francję i Hiszpanię dotarł do Gibraltaru, skąd na na pokładzie brytyjskiego okrętu dotarł do Szkocji. Zataił swoje weterynaryjne wykształcenie i zgłosił się do lotnictwa. Po przeszkoleniu i egzaminach kwalifikacyjnych otrzymał przydział jako pilot w 305 Dywizjonu Bombowego "Ziemi Wielkopolskiej i Lidzkiej". Odbył ponad 50 lotów nad Niemcami i mimo uszkodzeń maszyny wracał szczęśliwie do Wielkiej Brytanii. Po zakończonej wojnie służył w jednostce RAF-u stacjonującej w w brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec odbywając loty w Europie i Afryce. Służbę wojskową zakończył w stopniu kapitana RAF. Odznaczony trzykrotnie Krzyżem Walecznych oraz medalami brytyjskimi. Do powojennej Polski powrócił 1947 roku. Musiał być bardzo ostrożny, ponieważ znalazł się w warunkach trudnej sytuacji oficerów przybywających z zachodu inwigilowanych przez ówczesny Urząd Bezpieczeństwa. Prawdopodobnie dzięki powiązaniom koleżeńskim podjął w Lublinie pracę jako asystent w Katedrze Nauki o Środkach Spożywczych Zwierzęcego Pochodzenia na Wydziale weterynaryjnym UMCS u prof. Alfreda Trawińskiego do 1951roku. Pracował również jako lekarz nadzoru weterynaryjnego a następnie, aż do przejścia na emeryturę w 1977 roku, jako kierownik Weterynaryjnej Inspekcji Sanitarnej (WIS) w Zakładach Mięsnych w Lublinie. Pracował jeszcze przez kolejne lata do 1989 na pół etatu jako inspektor WIS w Lubelskiej Przetwórni Mięsnej. W roku 2001 za zasługi wojenne został awansowany do stopnia majora. Zmarł w wieku 91 lat (3,11).

Przykładowe losy wybranych przez autorów absolwentów lwowskiej uczelni weterynaryjnej są jedynie skromnym szkicem opracowanym na podstawie dostępnych materiałów źródłowych w trakcie realizacji projektu. Ten niezwykle ciekawy temat dotyczący Ziemi Lubelskiej zasługuje na szczegółowe opracowanie.

Artykuł powstał w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska - Białoruś - Ukraina 2014 - 2020 Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa realizowanego przez Lwowski Narodowy Uniwersytet Medycyny Weterynaryjnej i Biotechnologii im. Stefana Grzyckiego , Lubelską Izbę Lekarsko-Weterynaryjną oraz Podkarpacką Izbę Lekarsko-Weterynaryjna.

Piśmiennictwo:

1.Drugi słownik biograficzny polskich lekarzy weterynarii tom I A-H, praca zbiorowa pod redakcjąprof. dr hab. Jana Tropiło, Krajowa Izba Lekarsko Weterynaryjna, Warszawa 2009 ; 137, 104 2 Drugi słownik biograficzny polskich lekarzy weterynarii tom II L-K , praca zbiorowa pod redakcją prof. dr hab. Jana Tropiło, Krajowa Izba Lekarsko Weterynaryjna, Warszawa 2013; 61-62. 3.Krzystek A, Krzystek T. Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940 - 1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK - WAAF) Wydanie III Sandomierz 2012 Lista: P-2409 / 704075 4,Łukaszyński W. Zarys dziejów weterynarii ziemi rzeszowskiej w latach 1871-2000, Podkarpacka Okręgowa Izba Lekarsko – Weterynaryjna w Przemyślu, Rzeszów 2003; 213 ,229, 5. Millak K. Słownik polskich lekarzy weterynaryjnych biograficzno -bibliograficzny 1394-1918 PWRiL Lublin -Warszawa 1960-1963; 28-30 ;260;266 6. PerenecA.Historia lecznictwa Zwierząt w Polsce wyd II ,Zakład Narodowy im Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk Wrocław – Warszawa 1958; 372; 426 – 427 7. Praca zbiorowa Wydział Medycyny Weterynaryjnej we Wrocławiu Wrocław 2010, pdf Wydzial Med-Wet_1945_2010_DBC ;100,102. 8..Rubaj B. Prof.dr hab.Tadeusz Żuliński wspomnienie Medycyna Weterynaryjna 2003,nr59(3);270 9..Sroka S.T. Nauki weterynaryjne we Lwowie do roku 1945. Instytut Europejski Studiów Społecznych w Rzeszowie, Rzeszów 1999. 10..Wiśliński M.Prof.dr Feliks Stański Medycyna Weterynaryjna 2003 , 59(11); 1049-1050 11..Zaleski J.Prost E.K. Ex funebri charta Roman Hołubowicz Medycyna Weterynaryjna 2004, nr 60(1);110 12.Zakrzewski A.: Prof. mgr Stanisław Królikowski, redaktor 1899–1912. Przegląd Weterynaryjny 1936, nr 12, Wydanie jubileuszowe 1886–1935; 77–70

W ramach realizacji projektu Nowatorskie podejście do dziedzictwa historycznego: dziedzictwo naukowe medycyny weterynaryjnej polsko-ukraińskie - go pogranicza Vetheritage 10 czerwca 2023 r. w Weterynaryjnym Centrum Kształcenia Podyplomowego Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach odbył się̨ Piknik Weterynaryjny zorganizowany przez Lubelską Izbę̨ Lekarsko-Weterynaryjną.

Puławy na miejsce konferencji wybrano nieprzypadkowo, ponieważ̇ pracowali tutaj wybitni absolwenci lwowskiej uczelni weterynaryjnej. Prawdopodobnie pierwszym z nich był Bolesław Leliwa Workiewicz, absolwent z 1898 r. Cesarsko-Królewskiej Szkoły Weterynarii, który w 1915 r. podjął pracę jako powiatowy lekarz weterynarii w Puławach. Z Puławami związany był również płk dr Kazimierz Wincenty Zagrodzki, zasłużony w zwalczeniu księgosuszu w Polsce, który jeszcze przed wybuchem II wojny światowej aktywnie działał na rzecz utworzenia samodzielnego Państwowego Instytutu Weterynaryjnego. Pracowali tutaj również̇ wybitni absolwenci uczelni weterynaryjnej we Lwowie: ichtiopatolog prof. Bronisław Kocyłowski, anatomopatolog prof. Tadeusz Żuliński i prof. Alfred Trawiński – twórca polskiej szkoły higieny środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego.

W pikniku wzięli udział przedstawiciele beneficjentów projektu: Podkarpackiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej, Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu Medycyny Weterynaryjnej i Biotechnologii im. Stefana Grzyckiego oraz Lubelskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej, a także zaproszeni goście, wśród nich poseł prof. Krzysztof Szulowski z Instytutu w Puławach oraz prof. Beata Trawińska, córka prof. Alfreda Trawińskiego.

Część konferencyjną otworzył koordynator projektu Tomasz Górski, a następnie zabrali głos prof. Krzysztof Szulowski oraz reprezentujący lwowską uczelnię prof. Vasyl Prysiazhniuk. Wprowadzenia do tematyki konferencji dokonała Ałła Vyniarska, główny koordynator projektu z Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu Medycyny Weterynaryjnej i Biotechnologii, która przedstawiła historię realizacji przedsięwzięcia przerwanego przez działania wojenne w Ukrainie. Następnie zabrał głos prof. Antoni Gamota ze Lwowa, konsultant projektu Vetheritage. W swoim wystąpieniu przedstawił swoje wspomnienia związane z osobistymi kontaktami z absolwentami Akademii Medycyny Weterynaryjnej w okresie swoich studiów i pracy naukowej na lwowskiej uczelni. Z kolei lek. wet. Zbigniew Wróblewski, ekspert projektu, omówił związki lwowskiej uczelni z Lubelszczyzną, a następnie przedstawił krótki rys historyczny lwowskiej uczelni w latach 1881–1939, ilustrując swoje wystąpienie banerami wykonanymi w trakcie realizacji projektu. Następnie wyświetlono materiały o historycznej trasie turystycznej po terenie dawnej Akademii Medycyny Weterynaryjnej, o studentach okresu międzywojennego, pierwszych absolwentach Cesarsko Królewskiej Szkoły Weterynarii oraz Lwowskim Chórze Medyków Weterynaryjnych zrealizowane w trakcie trwania projektu. Pod koniec konferencji Ałla Vyniarska zaprezentowała wizualizację kompozycji plastycznej inspirowanej skanami barwionych preparatów mikroskopowych z XIX wieku ze zbiorów Cesarsko Królewskiej Szkoły Weterynarii we Lwowie. Delegacja uczestników udała się na cmentarz w Puławach, gdzie złożyła kwiaty i zapaliła znicze na grobie płk. Kazimierza Zagrodzkiego.

Piknik zakończył się uroczystą kolacją.

Tomasz Górski Koordynator Projektu Dziedzictwo Historyczne Medycyny Weterynaryjnej Polsko-Ukraińskiego Pogranicza z ramienia Lubelskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej  

Jak już podawaliśmy, w dniu 10 czerwca 2023 r. w Weterynaryjnym Centrum Kształcenia Podyplomowego w Puławach odbył się w ramach projektu „Nowatorskie podejście do dziedzictwa historycznego: dziedzictwo naukowe medycyny weterynaryjnej polsko-ukraińskiego pogranicza”. Prezentujemy fotograficzne i filmowe podsumowanie tego wydarzenia.

Filmowa impresja z wydarzenia.